کتاب سلیم بن قیس الهلالی (کتاب)«کتاب سلیم بن قیس»، به زبان عربی، از سلیم بن قیس هلالی عامری کوفی، اولین کتاب شیعه در زمان امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) می‌باشد و مؤلف آن، از شخصیت‌های برجسته و از خواص اصحاب امیرالمؤمنین و امام حسن و امام حسین و امام زین العابدین (علیه‌السّلام) است و امام باقر (علیه‌السّلام) را نیز درک نموده است. موضوع کتاب درباره فضائل اهل بیت از زبان پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و حوادث بعد از آن حضرت به نقل از شاهدان عینی مثل ماجرای سقیفه از زبان سلمان فارسی و افتخارات و امتیازات علی (علیه‌السّلام) و حوادث دوران خلافت آن حضرت و بسیاری از مباحث عقیدتی و تاریخی می‌باشد. ۱ - شرح حال اجمالی مؤلفسلیم بن قیس دو سال قبل از هجرت به دنیا آمده بود و در هنگام رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دوازده سال داشته است. او در پیشگاه معصومین (علیهم‌السّلام) مورد وثوق بوده و از علوم سرشار آنها بهره‌مند شده و از قدمای علمای پیرو اهل بیت و بزرگان اصحاب ائمه (علیهم‌السّلام) محسوب می‌شود و نزد آنان محبوبیّت خاصی داشته است و از ائمه (علیهم‌السّلام) روایات زیادی نقل کرده است. او در همه اتفاقات و حوادث در کنار حضرت علی (علیه‌السّلام) بوده و عضو گروه شرطة الخمیس (شرطة الخمیس عده‌ای از اصحاب بودند که با خود عهد کرده بودند که شمشیر به دست گرفته و هر چه مولایشان حضرت علی (علیه‌السّلام) دستور داد، بدون هر گونه سؤال و توضیحی عمل نمایند. و آن حضرت نیز بهشت را برای آنان تضمین کرد.) بوده، و در زمان حجاج بن یوسف در سال ۷۶ هجری قمری درگذشت. [۲]
مقدمه کتاب سلیم بن قیس با تحقیق محمدباقر انصاری زنجانی.
شهرت سلیم به خاطر این کتاب که با نام‌های، اصل سلیم، کتاب سلیم و ترجمه آن، اسرار آل محمد، ذکر شده می‌باشد. ۲ - دیدگاه ائمهامام صادق (علیه‌السّلام)، در باره این کتاب، می‌فرماید: «هر کس از شیعیان و دوستان ما کتاب سلیم بن قیس هلالی را نداشته باشد، چیزی از مسائل ولایت ما نزد او نیست و از اسباب ما آگاهی ندارد. آن کتاب، الفبای شیعه و سری از اسرار آل محمد (علیه‌السّلام) است». امام زین العابدین (علیه‌السّلام)، می‌فرماید: «سلیم راست گفته است، خدا او را رحمت کند. همه اینها احادیث ما است که از آنها خبر داریم». امام حسن و امام حسین (علیهماالسّلام) درباره این کتاب به سلیم فرموده‌اند: «راست گفتی، پدرمان، علی (علیه‌السّلام)، این حدیث را برای تو گفت و ما نشسته بودیم و ما این حدیث را از رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) حفظ کرده بودیم، همان گونه که پدرمان برای تو نقل کرد بدون آنکه چیزی کم یا زیاد شود.» امیر المؤمنین، علی (علیه‌السّلام)، در این باره می‌فرماید: «خدایا! سلیم را از اولیای من قرار بده. ای سلیم! این امر ولایت ما که خداوند معرفت آن را به تو داده است و به این وسیله بر تو منت گذارده، شناختن و خبره شدن در آن، از شناخت طلا و نقره مشکل‌تر است و عده کمی از امت، به آن، معرفت دارند، پس خدا را شکر کن و آنچه به تو عطا کرده و تو را به آن اختصاص داده با سپاس گزاری نگه دار.» ۳ - انگیزه تألیفسلیم، در ابتدای ورود به شهر مدینه، با حوادث عجیبی روبه رو شد که هر مسلمانی از شنیدن آن رنج می‌برد و چه بسا همین حوادث انگیزه‌ای برای تالیف این کتاب گردید. او، مشاهده کرد که اهل بیت وحی (علیهم‌السّلام) که حافظان حقیقی دین و منصوب‌شدگان از طرف خداوند هستند، در جامعه اسلامی کنار زده شده‌اند و سفارش «انی تارک فیکم الثقلین»، نادیده گرفته شده و بین قرآن و عترت جدایی افتاده است. سلیم، با مشاهده این وضعیت، با احساس وظیفه‌ای که در درونش بود، در اوان جوانی تمام وجود خود را وقف در راه حفظ سیره رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و تاریخ صحیح اسلام نمود. سلیم، مخفیانه با اصحاب راستین پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آشنایی پیدا کرد. در اولین مرحله، ملازمت امیرالمؤمنین، علی (علیه‌السّلام) را بر خود لازم دانست و خود را به منبع وحی متصل نمود، سپس با اصحاب آن حضرت، به خصوص، سلمان و ابوذر و مقداد و... ارتباط خصوصی برقرار کرد. او، از آنها در مورد سیره پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و وقایع بعد از رحلت آن حضرت، به دقت می‌پرسید و جزئیات قضایا را جویا می‌شد، آنان نیز بدون تقیه جواب می‌دادند و سلیم، همه مطالب آنها را می‌نوشت و ثبت می‌کرد. وی، در طول شصت سال از عمرش این کتاب را جمع‌آوری و تالیف کرد. [۳]
هلالی عامری، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس، ج۱، ص۱۶.
۴ - ساختار و محتوامجموع احادیثی که در دو نسخه مختلف از کتاب، جمع شده‌اند، هفتادتا می‌باشند. بیست و یک حدیث هم تحت عنوان «المستدرک من احادیث سلیم»، توسط محقق کتاب، از موسوعات حدیثی، گردآوری شده و به آخر کتاب مزبور، ملحق شده است. پاره‌ای از موضوعات مطرح شده در این کتاب، عبارتند از: فضایل اهل بیت از زبان پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، حوادث بعد از وفات آن حضرت به نقل از شاهدان عینی، ماجرای سقیفه از زبان سلمان، افتخارات و امتیازات حضرت علی (علیه‌السّلام)، حوادثی که در زمان خلافت آن حضرت اتفاق افتاد و... [۴]
کتاب سلیم بن قیس، سلیم بن قیس هلالی، ج۱، ص۲۰.
۵ - وضعیت نشرکتاب حاضر به زبان عربی با تحقیق محمدباقر انصاری و ترجمه فارسی کتاب با نام «اسرار آلِ محمد» به همت نشر الهادی قم در سال ۱۴۱۵ هـ. ق به چاپ رسیده است. ۶ - پانویس
۷ - منبع• نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۱/۲/۳۰. • سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «کتاب سلیم بن قیس الهلالی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۱/۳۰. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی کتاب های حدیثی | کتاب‌های تاریخی شیعه قرن 1 (قمری) | کتاب‌های حدیثی شیعه قرن 1 (قمری)
|